(ένα παραμύθι για τον έλεγχο του θυμού)βασισμένο σε μια ιστοριούλα της Rochelle Lentini, University of South Frorida)

Ζούσε κάποτε μια Χελωνίτσα όμορφη και παιχνιδιάρα. Είχε φίλους καλούς, την Πάπια, τον Κροκόδειλο, τη Χήνα και το Βατραχάκι και έπαιζε μαζί τους όλη μέρα κοντά στη λίμνη.Όμως η Χελωνίτσα είχε ένα ελάττωμα: ήταν πολύ ευέξαπτη, δηλαδή, θύμωνε εύκολα, τσακωνόταν , νευρίαζε με το παραμικρό,  γινόταν έξαλλη! Αγαπούσε το παιχνίδι, αγαπούσε και τους φίλους της, αλλά όταν την έπιαναν τα νεύρα της, κοκκίνιζε, φούντωνε, γούρλωνε τα μάτια της και έβγαζε κάτι φωνές που ξεσήκωναν τις κοιμισμένες λιμπελούλες της λίμνης, και τα φλαμίγκος  και,  φυσικά, έφερνε τους φίλους της σε πολύ δύσκολη θέση. Μα κι η ίδια υπόφερε: πονούσε το κεφάλι της, ανακατευόταν το στομάχι της και η καρδιά της κόντευε να σπάσει!Μια μέρα το παράκανε! Έπαιζαν βόλεϋ με ένα βαλανίδι. Το πετούσε ο ένας στον άλλο και έκαναν γέλια και χαρές, ώσπου κάποια στιγμή ο Κροκόδειλος
πέταξε πολύ ψηλά το βαλανίδι και πέρασε από την άλλη μεριά της λίμνης. Η Χελώνα έχασε ? δεν της άρεσε καθόλου να χάνει- και έγινε έξω φρενών! Άρχισε να φωνάζει και να μιλά πολύ άσχημα στον Κροκόδειλο και όταν οι άλλοι φίλοι προσπάθησαν να την ηρεμήσουν άρχισε να φωνάζει και σ?αυτούς. Είχε σηκωθεί όρθια, στα δυο της πόδια και ήταν  έτοιμη να ορμήσει πάνω στον Κροκόδειλο και να τον γδάρει με τα νύχια της. Ώσπου ξαφνικά κατάλαβε ότι ? ο Κροκόδειλος δεν υπήρχε, ούτε αυτός ούτε κανείς άλλος από τους φίλους της. Είχαν όλοι εξαφανιστεί. Ήταν μόνη της.Ήταν μόνη της και την άλλη μέρα. Και την επόμενη. Και τη μεθεπόμενη. Οι φίλοι της δεν ξανάρθαν να παίξουν μαζί της.  Αυτή έφταιγε. Αυτή, με τα ξεσπάσματα του θυμού της έχασε τους φίλους της. Καθισμένη στην άκρη της λίμνης θυμόταν τότε που ο Κροκόδειλος είχε βρει ένα ωραίο φύλλο μπανανιάς κι αυτή το ήθελε για δικό της και του το άρπαξε τόσο άγρια που το φύλλο σχίστηκε.  Κι ακόμα θυμόταν τότε που όλοι ήθελαν να παίξουν με το βαλανίδι, ενώ αυτή ήθελε να παίξουν με την άμμο και νευρίασε τόσο επειδή δεν γινόταν το δικό της, που πέταξε άμμο στο πρόσωπο της Πάπιας. Ω, είχε φερθεί πολύ άσχημα?Ξάφνου άκουσε ένα θόρυβο. Γύρισε με χαρά, νομίζοντας πως θα είναι κάποιος φίλος της, αλλά, μπα, ήταν ο γερο- Σκαντζόχοιρος.
– Γειά σου Χελωνίτσα, πώς κι έτσι μόνη σου; Πού είναι οι φίλοι σου; τη ρώτησε
– Δεν έχω πια φίλους. Τους έχασα γιατί είμαι πολύ ευέξαπτη, θυμώνω και τσακώνομαι με το παραμικρό. Δεν μπορώ να κρατήσω τα νεύρα μου, φουντώνω και φέρομαι απαίσια, είπε θλιμμένη η Χελωνίτσα
– Α, μη στενοχωριέσαι, υπάρχει τρόπος να συγκρατήσεις το θυμό σου. Δεν είναι εύκολο, χρειάζεται  πολλή προσπάθεια, αλλά, αν θες να έχεις πάλι τους φίλους σου, αξίζει, έτσι δεν είναι;
– Θα κάνω ό,τι μου πεις γερο- Σκαντζόχοιρε, είπε η Χελώνα με αποφασιστικότητα.Εκείνη την ώρα ξέσπασε μια τρομερή μπόρα. Κεραυνοί, αστραπές και δυνατή βροχή. Ο Σκαντζόχοιρος και η Χελωνίτσα αμέσως χώθηκαν στις ?κρυψώνες τους. Ο Σκαντζόχοιρος έγινε ένα αγκάθινο μπαλάκι και η Χελωνίτσα μπήκε μέσα στο καβούκι της.
Όταν η μπόρα πέρασε, βγήκαν και οι δυο έξω και τίναξαν τη βροχή από πάνω τους.
– Αυτό ακριβώς θα κάνεις και με το θυμό Χελωνίτσα! είπε ο γερο-Σκαντζόχοιρος. Αυτό που κάναμε τώρα με τη μπόρα! Όταν νιώθεις να έρχεται ο θυμός, θα λες:  «?Ερχεται η ΜΠΟΡΑ!» Θα χώνεσαι μέσα στην κρυψώνα σου. Θα παίρνεις τρεις βαθιές ανάσες. Θα σκέφτεσαι μια λογική λύση και θα βγαίνεις  έξω όταν πια η μπόρα έχει περάσει!
-Τέλειο κόλπο, αυτό θα κάνω! Ευχαριστώ γερο-Σκαντζόχοιρε,  πάω να βρω τους φίλους μου, είπε ενθουσιασμένη η μικρή Χελώνα.
– Στάσου, πού πας; , τη σταμάτησε ο Σκαντζόχοιρος. Δεν είναι τόσο απλό. Χρειάζεσαι προπόνηση. Υπομονή και επιμονή.  Εγώ θα σου κάνω πράγματα που σε νευριάζουν για να εξασκηθείς. Κι όταν είσαι έτοιμη, τότε να πας στους φίλους σου. Λοιπόν, αρχίζουμε;
Έχουμε και λέμε:

1. Νιώθεις τη μπόρα του θυμού νάρχεται;

2. Δε μιλάς, χώνεσαι μέσα

3. Παίρνεις 3 βαθιές ανάσες

4. Βγαίνεις έξω όταν ο θυμός έχει περάσει, κι έχεις μια λογική λύση
5. Πραγματικά, δεν ήταν καθόλου απλό. Χρειάστηκαν πολλές μέρες, πολλές προσπάθειες, πολλά μαθήματα για να συνηθίσει η Χελώνα να περιμένει τη μπόρα του θυμού της να περάσει. Μα κάθε φορά σκεφτόταν τους φίλους της. Θα έκανε τα πάντα για να τους έχει πάλι κοντά της.

Κι έτσι, τελικά, τα κατάφερε!Όταν πια  πήγε και βρήκε τους φίλους της, δε χρειάστηκε να τους πει τίποτα. Το κατάλαβαν αμέσως μόλις την είδαν. Είχε αλλάξει! Ήταν πιο όμορφη, τα μάτια της ήταν λαμπερά και χαρούμενα, το πρόσωπό της ήρεμο και η φωνή της τρυφερή!
Οι μικροί φίλοι αγκαλιάστηκαν και άρχισαν χαρούμενοι να παίζουν . Τίποτε δε θα σταματούσε πια το παιχνίδι τους στη μικρή λίμνη. Ήταν ευτυχισμένοι και αγαπημένοι!
Θυμός -Επιστολή
Αγαπητοί γονείς
Στο προηγούμενο μάθημα του Προγράμματος μιλήσαμε για το συναίσθημα του θυμού  και  τις σωματικές ενδείξεις που τον φανερώνουν. Μάθαμε, δηλαδή, πως όταν είμαστε θυμωμένοι, νιώθουμε σφιγμένοι στο σώμα μας. Η καρδιά μας χτυπά γρήγορα, το πρόσωπό μας είναι κόκκινο και  αισθανόμαστε κάπως «ξαναμμένοι».
Ως ενήλικες, δυσκολευόμαστε να θυμηθούμε την ένταση που είχαν τα συναισθήματα μας  όταν ήμασταν παιδιά. Έτσι, όταν τα παιδιά αναστατώνονται ή θυμώνουν, μας φαίνεται ότι είναι παράλογα ή ανόητα. Πρέπει, όμως, να έχουμε στο μυαλό μιας ότι ο κόσμος τους, είναι ένας κόσμος δυνατών συναισθημάτων .Τα νήπια τώρα μαθαίνουν να εκφράζουν τα συναισθήματα τους κι  δεν είναι ακόμα σε θέση να τα ελέγχουν ή να τα εκλογικεύσουν. Πρέπει, λοιπόν, να τα αφήνουμε να εκφράζονται, χωρίς να ντρέπονται, ανεξαρτήτως από το αν τα συναισθήματα τους μας φαίνονται λογικά ή όχι.
Στο προηγούμενο  μας μάθημα, είπαμε ότι είναι καλό να έχουμε όλα τα συναισθήματα. Βεβαίως. ο θυμός είναι ένα συναίσθημα που φέρνει σε δύσκολη θέση και αυτόν που το βιώνει και τους γύρω  του. Όμως, είναι ένα φυσιολογικό συναίσθημα, που κάποιες φορές είναι απαραίτητο να το αισθανθούμε. Φανταστείτε ένα παιδί να μη θυμώνει όταν του παίρνουν τα παιχνίδια του, όταν του μιλήσουν άσχημα, όταν δεν το παίζουν. Σίγουρα, δεν θα θέλετε το παιδί σας να μην αντιδρά καθόλου και να υπομένει τα πάντα.
Αυτό, λοιπόν, που ενοχλεί δεν είναι το συναίσθημα, αλλά  η συμπεριφορά με την οποία το εκδη­λώνουμε. Το συναίσθημα του θυμού είναι, λοιπόν, φυσιολογικό, οι πράξεις που προκαλούν, όμως  πόνο στους άλλους δεν είναι.
Είπαμε επίσης στην τάξη ότι ένα σφοδρό συναίσθημα θυμού μπορεί να μας κάνει να μη μπορούμε να σκεφτούμε σωστά και έτσι ενδέχεται να δράσουμε με τρόπους που πληγώνουν ή τον εαυτό μας ή τους άλλους είτε με τις λέξεις είτε με τις πράξεις μας. Αυτό έχει ως συνέπεια, να αισθανθού­με ακόμη περισσότερο άσχημα στη συνέχεια (τύψεις, ενοχικά σύνδρομα). Γι’ αυτό το λόγο είναι αναγκαίο να ηρεμούμε, όταν είμαστε θυμωμένοι.
Ο έλεγχος της συμπεριφοράς είναι σημαντικός για όλες τις ηλικίες, αλλά είναι ιδιαίτερα δύσκο­λος για τα μικρά παιδιά. Ο αυτοέλεγχος είναι μια ιδιαίτερη πρόκληση γι’ αυτά, ειδικά όταν βιώνουν έντονα συναισθήματα. Τα παιδιά συχνά εκφράζουν τα έντονα αυτά συναισθήματα τους, χτυπώντας, κλωτσώντας, πετώντας πράγματα, ουρλιάζοντας κ.λπ.
Για να τα βοηθήσουμε, λοιπόν, να ηρεμούν κάπως, και να  σκέφτονται πριν ενεργήσουν παρορ­μητικά, είναι σημαντικό να τα μάθουμε να χρησιμοποιούν αποτελεσματικά μέσα αυτοελέγχου.
Στο μάθημα, τα παιδιά διδάχθηκαν ορισμένες τεχνικές χαλάρωσης, τις οποίες μπορούν να χρη­σιμοποιούν κάθε φορά που έχουν ένταση στο σχολικό περιβάλλον. Κάποιες από αυτές μπορούν να τις εφαρμόζουν και στο οικογενειακό τους περιβάλλον σε περίπτωση που προκύπτει κάποιο πρόβλημα και χρειάζεται να ηρεμήσουν. Αυτές οι τεχνικές που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν και στο σπίτι, είναι οι εξής:

• Βαθιές αναπνοές με την κοιλίτσα τους ή αλλιώς διαφραγματική αναπνοή. Τα παιδιά έμαθαν να αναπνέουν με την κοιλίτσα τους. δηλαδή βαθιά μέσα στους πνεύμονες. Η κοιλίτσα πρέπει να πηγαίνει προς τα έξω κατά την εισπνοή και προς τα μέσα κατά την εκπνοή. Αναπνέοντας με αυτό τον τρόπο ελαττώνεται ο καρδιακός παλμός, κάτι που αμέσως οδηγεί σε ένα αυξημένο αίσθημα ηρεμίας. Μπορείτε να κάνετε πρακτική εξάσκηση μαζί τους και εσείς στο σπίτι.
• Μετράμε φωναχτά. Τα παιδιά έμαθαν πώς να μετράνε από το 1 έως το 10 ως μέσο για να ηρεμούν. Αυτό τα βοηθάει να έχουν λίγο χρόνο προτού ενεργήσουν δίχως να σκεφτούν. Τα νήπια μπορούν να δοκιμάσουν να μετρούν συγχρονίζοντας την αναπνοή τους (που είναι πιο δύσκολο), ή να μετρούν ανάποδα, δηλαδή από το 5 μέχρι το 1. (Όλα αυτά θα αποσπάσουν την προσοχή τους για αρκετή ώρα και θα μειώσουν την ένταση του συναισθήματος.)
• Χρησιμοποιούμε το μαξιλάρι του θυμού. Ονομάστε ένα μαξιλάρι «μαξιλάρι του θυμού» και παρακινήστε το παιδί σας να το χτυπάει με όση δύναμη θέλει όταν είναι θυμωμένο.
• Βγάζουμε τον «θυμωμένο αέρα» από μέσα μας. Τα παιδιά, μπορούν να φυσήξουν το θυμό τους μέσα σε ένα μπαλόνι και να το αφήσουν να πετάξει μακριά ή και να το σπάσουν. (Αυτό θα αποσπάσει την προσοχή τους για αρκετή ώρα και θα μειώσει την ένταση του συναισθή­ματος.)
• Τα παιδιά συζήτησαν, επίσης, και για άλλους τρόπους, για να χειρίζονται τα έντονα συναισθήματα. Μερικοί μάλιστα από τους παρακάτω ήταν και δικές τους ιδέες: σωματικές δραστηριότητες (σπορ, παίξιμο με μια μπάλα, χορός), απασχόληση με κάτι ευχάριστο (ζωγραφική, μουσική, παίξιμο με ένα κατοικίδιο), ή συζήτηση με έναν ενήλικα.

Και εσείς από την πλευρά σας ενδέχεται να έχετε παρατηρήσει κάποια διαφορετικά πράγματα ή δραστηριότητες που ηρεμούν το παιδί σας. Ενθαρρύνετε το να τα χρησιμοποιεί και, μάλιστα, θα σας παρακαλούσαμε να μας ενημερώσετε, ώστε να τα χρησιμοποιούμε και εμείς στο σχολείο.
Αυτό που, είναι επίσης σημαντικό να κάνετε εσείς είναι να επαινείτε το παιδί σας, όταν επιλέγει να χρησιμοποιήσει κάποια από τις τεχνικές που διδάχθηκε, για να κατευνάσει το θυμό του και να του υπενθυμίζετε να το κάνει, εάν βλέπετε ότι το αμελεί. Καθοριστική σημασία βεβαίως, έχει το δικό σας παράδειγμα: Είναι πολύ πιο εύκολο για το παιδί, να θέλει να σας μιμηθεί, όταν θα δει εσάς και τα άλλα μέλη της οικογένειας σας να χρησιμοποιούν φωναχτά τις τεχνικές αυτές στις περιπτώσεις που προκύπτει κάποιο πρόβλημα.
Επιπλέον, είναι σημαντικό να:
?   Διαβεβαιώσετε το παιδί σας ότι ο θυμός είναι κάτι φυσιολογικό και ότι όλοι οι άνθρωποι θυμώνουν κάποιες φορές.
?Φροντίσετε  να παραμένετε ήρεμοι και μην αντιδράτε επιθετικά, όταν το παιδί σας θυμώνει.
? Το βοηθήσετε να εκφράσει λεκτικά τι είναι αυτό που το θυμώνει.

• Το ρωτήσετε με ποιον τρόπο νομίζει ότι θα μπορούσε να διώξει το θυμό του.
• Το αγκαλιάσετε και να το χαϊδέψετε. Η σωματική επαφή θα το βοηθήσει να ηρεμήσει. Φροντίσετε να συγκρατείτε και εσείς οι ίδιοι το θυμό σας, καθώς αποτελείτε πρότυπο για τα παιδιά σας.

Καθώς ο στόχος δεν είναι απλώς να ξεχαστεί η αιτία του θυμού, μην αμελήσετε να ασχοληθείτε και με το θέμα που προκάλεσε το θυμό, αφού βέβαια προηγουμένως έχει ηρεμήσει το παιδί.
Να έχετε στο νου σας ότι η διαδικασία μάθησης διαχείρισης του θυμού μοιάζει με οποιαδήποτε άλλη μαθησιακή διαδικασία, απαιτεί, όμως, χρόνο, πολλή εξάσκηση και πάνω από όλα ενίσχυση και επιβράβευση από τους ενήλικες.
Μην ξεχνάτε, επίσης, ότι όσο πιο ευτυχισμένος είναι κάποιος, τόσο λιγότερο θυμώνει, ενώ και όταν το κάνει, το εκφράζει με λιγότερο αρνητικό τρόπο. Το ίδιο ισχύει και για τα παιδιά. Η κού­ραση, η πείνα και η νύστα, μπορεί να είναι αιτίες εκνευρισμού. Να έχετε, ακόμη, υπόψη σας, πως όταν το οικογενειακό περιβάλλον είναι όσο το δυνατόν ήρεμο, βοηθάτε το παιδί σας να μάθει να ελέγχει το θυμό του.
.
Με εκτίμηση
Η νηπιαγωγός